ALEGIA
koala eta girafa
Koala arroza bat oihanatik pasiatzen zegoen, bera oihaneko erregea zelakoan eta denak bere kontrolpean zeudela usten zuen. Baina egun baten girafa bat agertu zen, girafak oihana osoa ikusten zuen bere alturarekin, koala damutu egin zen, bere ametsa oso altua izatea zen, girafa oso bihotz onekoa zenez koala bere bizkarrera igo zuen, gero koalak bere buru gainera igotzeko eskatu zion gehiago nahi zuelako, ordun girafak pentsatu zuen, "jolin, honei bat eman eta bi artu".
OLERKIA
1-Gelako pentsamenduak
Nola egin aspermanari aurre,
bakarrik hori pentsatzeak erotu egin digu,
20 minutu besterik ez dira falta
gero patioa dugula jakitea pozten gaitu.
Bihar jai, bihar festa
santo tomasak ditugu zortziretan
izugarrizko pereza emangoit esnatzea
baino gero ondo pasatuko dut gabonetan
Gabonak guztokoak ditut
baino gehiago opariak eta
afaltzeko oilazkoa
eta postreko izozkiak.
Abenduran 31a a ze dilema
aste osoan soineku perfektuan bila
gau hortan lagunekin parranda
baina hurrengo egunean kriston buruko miña
Gabonean alde txarra
ikasi egin behar dela
baina gero poz-pozik
aprobatu batekin etxera
2-Sentimenduak
Esadaizu
zer den maitasuna,
mina eginarazten digun
sentimendua
ala zerura bidaian
eramaten gaituena
Esaidazu ama
zer den tristura,
bakarrik zaudenean
askatzen den sentimendua
ala milaka pertsonen
artean egotean sentitzen duguna.
Esaidazu aita
zer den poza,
bidean galdu ditugun
haiekin elkartzea
ala bidean galdutakoekin
bizitakoa gogoratzean sentitzen den hura.
Esadaizu amona
tristea izatea zer den,
egunak negarrez igarotzen dituena
ala egunak barrez
eta gauetan ilargiari begira
negarrez dabilen hura.
Esaidazu aitona,
Ondoan behar zaitudala esatean
benetan sentitzen dugun
gauza den
ala barruan duzuna askatzeko
gai ez zarenean
esaten duzun hura.
ERBIA ETA DORTOKA ARGUDIO TEXTUA
Alegi hau anonimoa da eta oraindela asko asmatu zen. Textu honek irakastea atsegin emanez du helburu.
Alegi honen irakasketa "egunero zerbait egin behar dela, eta bukaerako ez dala ezer utzi behar" da.
Textuan dortokak erbiari irabazten dio, erbiak dena azken momenturako utzi zuelako.Ideia hau defendatzen dut , ados nagoelako dena bukaerako utzita, gauzak gaizki ateratzen direla. Gauzak denborakin egitea lasaitasuna transmititzen du, eta gauzak poliki eta zuzentzen egitea. Adibidez, eskolako egoera, lanak azkenengo momentuan egiten baditugu notak baxuagoak ateratzen dira, eta denborarekin berriz altuagoak eta txukunagoak.
Laburbilduz, gauzak denborarekin egitea , dena azkenengo momenturako uztea baino hobeagoa da, eta beti lasaitasunakin egitea dena. Gehien gustatu zaiten partea bere irakasketa da eta erakusteko erabili dituen pertsonaiak.
ALEGIAK
Alegiak animaliak protagonistak diren istoria laburrak dira. Beti izaten dute ikaskizun moral bat bukaeran . Alegien formari dagokienez, alegiak prosan edo bertsotan egon daitezke, ahaldiz osatuta dago eta hirugarren pertsonan daude kontauta.
Lehen alegiak ahoz transimititzen ziren, eta denborarekin lehen alegi idatziak agertzen hasi ziren, eta denborarekim lehen alegi isatziak agetzen hasi ziren Erroman eta Grezian K.a k500. urte inguruan.
Alegien egiturari buruz esan dezakegu dexente erraza dutela eta hitzeiteko modua ez duela inolako zailtasunarik. Alegia hiru ataletan zailkatzen da, lehengo hasieran dagoena egoera kontatzen du edo aurkezpen txiki bat egiten da. Bigarrenik korapilo bat izaten dute non istorian gertatzen diren arazoak kontatzen dituzte, eta azkenik arazoaren ondoren nola konpotzen den kontantzen du edo baita bukaeran gelditzen den egoera. (ikaskizuna).
Alegiak hainbat gauzetako erabili daiteke, baina nagusiki irakazteko plazerra emanez, modu lasai batean. Eta beste aldetik kritika sozialak egiteko ere, hau da, txartzat jotako ohiturak zuzentzeko eta portaera egokia eukitzeko.
Alegietanhainat famatu bereizi daitezke, adin:. Esopo, Fedro, La fontaine eta Samaniego, baina Esopo ipuin-alegi idatzi dituen ezagun gutxietako bat da. Esopo grekoa da, XI mendekoa. Bere alegiak V.mende geroagoa egin ziren ezagunak eta oso onak zirenez Europako hainbat hizkuntzetara itzuli zituzten. Berak idazten zituzten alegietan animaliak ziren protaginistak eta pasadizo moral edo satirikoak osatzen zituzten.
Alegietan hiru baliabide mota agertzen dira, etopeiak, prosopografiak eta prosopeia.
Etopeiak: Pertsona batek dituen ohiturak eta intentsio moralak azaltzen ditu (izaera, pentsaaera eta ezaugarri psicologikoak).
Prosopografiak: Pertsona baten itxura fisikoa azaltzen du.
Prosopeia: Gizakiarenportaera eta ezaugarriak egozten zaizkio izaki bizidunei, ainaliei edo kontzepyu abstraktoak.
ERBIA ERA DORTOKA- TESTU IRUZKINA
Alegia anonimoa da, eta orain dela urte asko asmatu zen. Alegiaren mezua, egunero gauzak eginbehar direla da. Erabiltzen duen kodea euskara da eta bere asmo edo xede komunikatiboa irakastea modu egoki batean da.
Alegiaren gaia, dortoka motel batek erbi azkar bat irabazten duela, erbia konfiatu egin delako.
Alegiare gertakizuna, erbi azkar batek dortoka batei esan ziola lasteketa bat egiteko berak bazekielako irabaziko zuela, baina lasterketa egiteko orduan, erbiak izugarrizko bentaja zuenean erlaxatu egin zen eta konturatu zeneako dortoka lasterketa irabazi zuen.
Egitura:
-Alegiaren kanpo egiturari dagokienez, esan dezakegu 5 ahapaldiz osatuta dagoela eta 22 lerro dituela. Beste aldetik, ezin ditu bertso lerroak, errima... izan ipuin bat delako.
-Testu honen barne egitura:
--> Sarrera lehenengo lerrotik hirugarren lerroarte da, eta bertan protagonistak aurkezten ditu eta nolakoak diren .
-->Garapena laugarren lerrotik hemeretzigarren lerrora da, erbia dortokari lasterketa egiteko esaten diola eta erbiak nola lo hartu zuen konatzen du.
-->Amaiera hogeigarren lerrotik hogeita bigarren lerrora da, amaieran dortokak astiro-astiro erbia aurreratu zuela eta erbia aurreratu zuela kontzaten du.
Testu honetan egitura krongologikoa dago, hau da, hasierako egoera, erdigunea eta amaierako egoera.
Testu honetan hainbat elementu agertzen dira, hoietako bat narratzeilea da eta narratzaile orojakilea du, pertsonaiak nola sentitzen direla dakitelako. Pertsonaiari dagokioenez, simpleak dira, bakarrik bi protagonista bereizten dira. Beste elemntu batzuk denbora eta tokia dira, atal honetan denbora lineala da eta tokia subjutiboa da. Azkeneko elementu bat adiera moldeak dira, eta elkarrizketak bi estiloetara daude idatzita, 4.lerroan estilo zuzena eta beste denean zehar estiloa.
Baliabide- literarioak.
--> Pertaonifikazioa: Bizidunei,kasu honetan dortoka eta erbiaren, bizidunek dituztennortasunak ematen zaizkie. ADIB: hitz egitea eta korrika.
--> Paradoxa: Alegian aldi berean egia eta gezurra den ideia bat agertzen da.
--> Etopeia: Pertsona baten nortasun eta moraltasun bereizgarriak deskribatzen dituen figura erretorikoa agertzen dira.
--> Prodoporgrafia: Pertsona edo animalia baten kanpu ezaugarriak deskribapena.
Alegiaren gaia, dortoka motel batek erbi azkar bat irabazten duela, erbia konfiatu egin delako.
Alegiare gertakizuna, erbi azkar batek dortoka batei esan ziola lasteketa bat egiteko berak bazekielako irabaziko zuela, baina lasterketa egiteko orduan, erbiak izugarrizko bentaja zuenean erlaxatu egin zen eta konturatu zeneako dortoka lasterketa irabazi zuen.
Egitura:
-Alegiaren kanpo egiturari dagokienez, esan dezakegu 5 ahapaldiz osatuta dagoela eta 22 lerro dituela. Beste aldetik, ezin ditu bertso lerroak, errima... izan ipuin bat delako.
-Testu honen barne egitura:
--> Sarrera lehenengo lerrotik hirugarren lerroarte da, eta bertan protagonistak aurkezten ditu eta nolakoak diren .
-->Garapena laugarren lerrotik hemeretzigarren lerrora da, erbia dortokari lasterketa egiteko esaten diola eta erbiak nola lo hartu zuen konatzen du.
-->Amaiera hogeigarren lerrotik hogeita bigarren lerrora da, amaieran dortokak astiro-astiro erbia aurreratu zuela eta erbia aurreratu zuela kontzaten du.
Testu honetan egitura krongologikoa dago, hau da, hasierako egoera, erdigunea eta amaierako egoera.
Testu honetan hainbat elementu agertzen dira, hoietako bat narratzeilea da eta narratzaile orojakilea du, pertsonaiak nola sentitzen direla dakitelako. Pertsonaiari dagokioenez, simpleak dira, bakarrik bi protagonista bereizten dira. Beste elemntu batzuk denbora eta tokia dira, atal honetan denbora lineala da eta tokia subjutiboa da. Azkeneko elementu bat adiera moldeak dira, eta elkarrizketak bi estiloetara daude idatzita, 4.lerroan estilo zuzena eta beste denean zehar estiloa.
Baliabide- literarioak.
--> Pertaonifikazioa: Bizidunei,kasu honetan dortoka eta erbiaren, bizidunek dituztennortasunak ematen zaizkie. ADIB: hitz egitea eta korrika.
--> Paradoxa: Alegian aldi berean egia eta gezurra den ideia bat agertzen da.
--> Etopeia: Pertsona baten nortasun eta moraltasun bereizgarriak deskribatzen dituen figura erretorikoa agertzen dira.
--> Prodoporgrafia: Pertsona edo animalia baten kanpu ezaugarriak deskribapena.